Ο Παύλος Νιρβάνας έπλασε το «κλισέ» του Παπαδιαμάντη

Αυτό, διότι ο Νιρβάνας «μυθοποίησε σε αλλεπάλληλα γραπτά του τη φωτογράφιση - περιγράφοντας την αντίρρηση του Παπαδιαμάντη να φωτογραφιστεί, τις γενικότερες συνθήκες της φωτογράφισης κ.λπ. - καθιερώνοντας την εικόνα του "ρακένδυτου αριστοκράτη", του κοσμοκαλόγερου, του "βυζαντινού" ή "φτωχού αγίου" που πόρρω απέχει από τις λογοτεχνικές αυτοπροσωπογραφίες του Παπαδιαμάντη» ο οποίος, μάλιστα, «έζησε έναν διαρκή βοημικό βίο». Οπως λέει χαρακτηριστικά η Γεωργία Φαρίνου, «ο μποεμισμός του αποτελούσε πρόκληση για το ευρύτερο κοινό, ενώ γοητεύει τις τάξεις των λογίων, και ο χριστιανισμός του ήταν εξαίρεση για τις τάξεις των λογίων και μάλλον ενόχληση για την αστική τάξη».«Μποέμ» ή «άγιος»; «Ρακένδυτος» ή «πλούσιος»; «Μεγάλος» ή «υπερεκτιμημένος» συγγραφέας; Ολες οι εκδοχές έχουν κατά καιρούς υποστηριχθεί και τα πολλά πρόσωπα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη δεν σταμάτησαν ποτέ να τρέφουν παθιασμένες συζητήσεις. Συζητήσεις που, μάλιστα, αναζωπυρώθηκαν φέτος με αφορμή τα εκατοντάχρονα από τον θάνατό του. Σε εκδήλωση με τίτλο «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: ο συγγραφέας και οι ήρωές του», που πραγματοποιήθηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ωνασείου Ιδρύματος, ο καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πάντειο, Δημήτρης Δημηρούλης, έδειξε λ.χ. ότι ενώ οι ποιητές της γενιάς του 1930 - κυρίως ο Σεφέρης - αποθέωσαν τον Παπαδιαμάντη, ο ιστορικός της λογοτεχνίας Κ. Θ. Δημαράς περίπου τον περιφρονούσε. Και ότι εντέλει οι διάφορες χρήσεις του Παπαδιαμάντη από τους άλλους - ακόμη και από το μεταπολιτευτικό κίνημα της νεοορθοδοξίας - έχει να κάνει με τις αναζητήσεις ταυτότητας της ελληνικής κοινωνίας. Η οποία επιλέγει ως πνευματικούς της ήρωες λογοτέχνες κατ' εξοχήν «εκκρεμείς», όπως ο Σολωμός και ο Παπαδιαμάντης, τη στιγμή που και η ίδια «φαντασιώνεται τη Δύση την ώρα που νοσταλγεί την Ανατολή».

Στην ίδια εκδήλωση, όπου η εκπαιδευτικός Μαρίνα Αρετάκη, ειδική στο έργο του Παπαδιαμάντη, ανέλυσε τους χαρακτήρες τριών γυναικών-ηρωίδων στα μυθιστορήματά του, μία άλλη Πανεπιστημιακός από το Αριστοτέλειο, η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, επισήμανε μεταξύ άλλων και την ιδιόμορφη ιστορία των σωζόμενων φωτογραφιών του. Ουσιαστικά κυκλοφορούν τρεις φωτογραφίες του: μία πλανόδιου φωτογράφου που τον δείχνει με τον Βλαχογιάννη στη Δεξαμενή, ένα πορτρέτο τραβηγμένο από τον ζωγράφο Γεώργιο Χατζόπουλο και μία τραβηγμένη από τον συγγραφέα Παύλο Νιρβάνα. Η τελευταία έγινε κυρίαρχη και περιθωριοποίησε τη φωτογραφία του Χατζόπουλου που ήταν πλησιέστερη στις στερεότυπες φωτογραφίες λογοτεχνών σε εφημερίδες και εγκυκλοπαίδειες.